Rozwinięcie – punkt piąty, zakończenie

Za niezbędne uważamy stworzenie przez państwo instytucjonalnych i finansowych mechanizmów wsparcia lokalnych społeczności w działaniach na rzecz bezpieczeństwa. Zadania te mogłaby koordynować i częściowo samodzielnie wykonywać wspominana już krajowa rada prewencyjna. Samą nazwę należy traktować jako pewną etykietę – jest to dosłowne tłumaczenie nazwy instytucji, funkcjonujących w różnych krajach europejskich (National Crime Prevention Council).
 
W odniesieniu do powołania specjalnej instytucji postulaty zespołu badawczego są spójne z rekomendacjami ONZ, w których podkreśla się, że efektywnemu zapobieganiu przestępczości sprzyja powołanie centralnego organu dysponującego ekspertami i zasobami oraz uchwalenie planu prewencyjnego z jasno określonymi priorytetami i celami.
 
Spośród instytucjonalnych rozwiązań stosowanych w innych krajach za najlepszy uważamy wzór szwedzki. Brå (Swedish National Council for Crime Prevention) opiniuje projekty reform z zakresu polityki kryminalnej, prowadzi badania służące rozwojowi wiedzy na temat zagrożeń i pomaga w realizacji lokalnych działań prewencyjnych. Obok dyrektora, rady naukowej i komitetu nadzoru składa się ona z sześciu wydziałów zatrudniających specjalistów, którzy zajmują się: badaniami i rozwojem, ewaluacją i badaniami nad policją, statystykami przestępczości, badaniami nad przestępczością ekonomiczną i zorganizowaną, badaniami statystycznymi oraz rozwojem prewencji kryminalnej.
 
W Polsce taką instytucję można byłoby powołać przy ministrze właściwym do spraw wewnętrznych (w Szwecji działa przy ministrze sprawiedliwości). Rada powinna zatrudniać etatowych specjalistów, ale przy realizacji konkretnych zadań mogłaby również korzystać z pomocy ekspertów zewnętrznych. Rada powinna przede wszystkim służyć pomocą przy tworzeniu, realizacji i ewaluacji lokalnych programów bezpieczeństwa, czyli budować sieć wsparcia merytorycznego dla gmin i powiatów.
 
Do podstawowych zadań krajowej rady prewencyjnej należeć powinny: analiza odpowiednich statystyk, prowadzenie badań celem rozwoju wiedzy dotyczącej efektywnego zapewniania bezpieczeństwa, certyfikowanie programów bezpieczeństwa, przyznawanie grantów na projekty z zakresu lokalnego bezpieczeństwa oraz prowadzenie konkursów dla już realizowanych, przynoszących wymierne efekty programów. Rada mogłaby także opiniować projekty reform z zakresu zapobiegania przestępczości. Gromadzona wiedza służyłaby w pierwszej kolejności profesjonalnemu doradztwu w zakresie zapewniania lokalnego bezpieczeństwa. Obok pomocy w przygotowaniu, realizacji i ocenie programów lokalnych, rada powinna przygotowywać projekt rządowego programu prewencyjnego. Obowiązujący Rządowy Program Ograniczania Przestępczości i Aspołecznych Zachowań „Razem Bezpieczniej" przestanie obowiązywać w 2015 r.
 
Rada prewencyjna mogłaby także w razie potrzeby pośredniczyć w kontaktach z wyspecjalizowanymi instytucjami badawczymi, które dokonywałyby na rzecz lokalnych podmiotów diagnozy zagrożeń, pomagały w konstruowaniu programów oraz przeprowadzały ewaluacje już realizowanych. Współcześnie coraz większy nacisk na świecie w badaniach naukowych oraz w polityce kryminalnej kładzie się bowiem na ewaluację realizowanych programów służących zapewnieniu lokalnego bezpieczeństwa. W Polsce obserwujemy w XXI wieku rozwój refleksji teoretycznej i badań nad ewaluacją. Po publikacji prac, które stanowiły udaną próbę wprowadzenia pewnego ładu terminologicznego oraz uporządkowania dotychczasowej wiedzy, okres od 2005 roku charakteryzuje zwiększona liczba pogłębionych analiz z zakresu ewaluacji opracowywanych dla przedstawicieli administracji publicznej, oraz pierwsze rodzime publikacje nad ewaluacją o charakterze naukowym. Rozważania te, jak na razie, prowadzone są przede wszystkim w obszarze takich nauk, jak: socjologia, polityka społeczna oraz studia regionalne.
 
Wnioski na temat skuteczności programów z zakresu lokalnego bezpieczeństwa – jeżeli w ogóle są formułowane – ogłaszane są bez jakichkolwiek badań albo wyłącznie na podstawie statystyk ujawnionych przestępstw i wykroczeń. Włączenie się w międzynarodową dyskusję nad tym, „co działa, co nie działa, co jest obiecujące"stanowi jeden z podstawowych warunków racjonalizacji polityki w zakresie zapewniania lokalnego bezpieczeństwa w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem prewencji kryminalnej.
 
Dr hab. Janina Czapska, prof. UJ, Katedra Socjologii Prawa
Dr hab. Marek Mączyński, Katedra Samorządu Terytorialnego